"Za szybą milczenia" - dziecko i uczeń z mutyzmem wybiórczym (film i zdjęcia)

W dniu 11.03.2016 odbyła się w Bytomiu konferencja poświęcona mutyzmowi wybiórczemu "Za szybą milczenia" – dziecko i uczeń z mutyzmem wybiórczym wyzwaniem w pracy nauczyciela. Konferencja została zorganizowana przez Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis w Katowicach, a dokładnie przez Panią Barbarę Cyl - pomysłodawcę oraz koordynatora konferencji.

Konferencja była okazją do spotkania ze specjalistami, którzy od lat skutecznie pomagają dzieciom w pokonywaniu lęku przed mówieniem.
Adresatami konferencji byli: nauczyciele, pedagodzy, logopedzi, psycholodzy, rodzice dzieci z mutyzmem.
Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem, z którym nauczyciele spotykają się coraz częściej. Wzbudza on wiele emocji, ale również motywuje do szukania pomocy u specjalistów. Nauczyciele chcą wiedzieć czy mają do czynienia z nieśmiałym dzieckiem czy problem dziecka jest głębszy. Chcą poznać mechanizm zaburzenia, ale również (a może przede wszystkim) jak mogą dziecku pomóc, do jakiego specjalisty odesłać. Mutyzm powoduje również frustrację u specjalistów (zwłaszcza logopedów), do których trafiają dzieci i od których oczekuje się, że "nauczą dziecko mówić". Tym czasem w zaburzeniu tym nie chodzi o nauczenie dziecka mówienia, bo to ono potrafi, ale o przełamanie lęku, który blokuje mówienie. Właściwym więc wydaje się kompleksowe podejście do dziecka i współpraca różnych specjalistów w zespole. Tylko w ten sposób skuteczna okaże się terapia.

W pierwszym wystąpieniu „Mutyzm wybiórczy – przebieg diagnozy i koncepcja terapii” Monika Andrzejewska, psycholog i terapeuta, wykazała w sposób niezbity, że mutyzm stanowi zaburzenie psychiczne, wskazując na umiejscowienie zaburzenia w klasyfikacji ICD 10 jako zaburzenie funkcjonowania społecznego oraz DSM V jako zaburzenia lękowego. Prowadząca wyjaśniła złożoność problemów emocjonalnych dziecka z mutyzmem, które wymagają oddziaływań psychoterapeutycznych, tak jak w przypadku innych zaburzeń lękowych np fobii społecznej. Wspomniała jak mali pacjenci nazywają swoje odczucia związane z mówieniem i jaką rolę w procesie terapii ma przyznanie się dzieci do trudności przed samym sobą i w relacji z rodzicami. W wystąpieniu zwrócono uwagę na zagrożenia wynikające ze skupienia się na objawie i na mechanizmy wzmacniające milczenie takie jak zmuszanie, wyręczanie, pomijanie, nadmierna akceptacja milczenia lub brak realistycznych celów dla dziecka. Wskazano na rolę oddziaływań behawioralnych i stosowanie ich, w sposób budujący poczucie własnej wartości i motywację wewnętrzną u dzieci. Prowadząca odtworzyła film, na którym mama dziewczynki z mutyzmem, pacjentki CTM, mówi o tym co w jej postawie przyczyniło się do pokonania zaburzenia u córki i jakie oddziaływania terapeutyczne zostały podjęte.

W kolejnym wystąpieniu „Systemowe spojrzenie i oddziaływania terapeutyczne w pracy z dzieckiem z mutyzmem”, Anna Resler, psycholog i psychoterapeutka rodzinna, wskazała na rolę kompleksowych oddziaływań obejmujących dziecko, rodzinę oraz przedszkole i szkołę. Powołując się na liczne przykłady z pracy klinicznej, podkreśliła znaczenie form wsparcia skierowanych do rodziców dzieci z mutyzmem. W myśl spojrzenia systemowego, wskazała na rodzinę jako organizm, w którym zmiana u jednego z jego członków, wpływa na wszystkich pozostałych. Bardzo ważne było przypomnienie, że terapeuta nie szuka winy w rodzicach, a raczej pomaga poradzić sobie z nim i z innymi trudnymi emocjami, chcąc wzmocnić zasoby całej rodziny. W skład oddziaływań rodzicielskich, wchodzi dbanie o zasady i granice w domu, jako ważnego elementu w pomaganiu dziecku w radzeniu sobie z emocjami w świecie zewnętrznym. Prowadząca odtworzyła film, pokazujący proces terapii dzieci prowadzony przez CTM oraz refleksje rodziców, obserwujących wzrost u swoich dzieci odwagi.

W trzecim wystąpieniu, Współpraca poradni z przedszkolem i szkołą w planowaniu oddziaływań terapeutycznych dla dziecka z mutyzmem, Iga Migdalska-Roszak, psycholog i psychoterapeuta, wyjaśniła posługując się tekstami ustaw, jakie formy wsparcia przysługują dziecku z mutyzmem w poradni publicznej, a jakie na terenie przedszkola i szkoły. Wskazała na wartość osobistego spotkania terapeuty, nauczyciela i rodzica dziecka z mutyzmem, w celu ustalenia spójnych oddziaływań. Podała przykłady konkretnych oddziaływań na terenie przedszkola i szkoły takich jak zorganizowanie zajęć na których dziecko z mutyzmem razem z innymi dziećmi odtwarza swój głos, psychoedukacja dla rówieśników, tworzenie kameralnych warunków do rozwoju komunikacji, zeszyt aktywności stanowiący zapis wszelkich przejawów aktywności ze strony dziecka w szkole, sposób oceniania dostosowany do poziomu lęku - dający jednocześnie szansę na rozwój komunikacji. Niewątpliwą wartością wystąpienia było posługiwanie się własnymi przykładami z terapii indywidualnej i grupowej wraz z odnoszeniem ich do działań możliwych do zrealizowania przez nauczycieli.