Każdy pedagog pracujący z dziećmi wykazującymi mutyzm selektywny ma ważną rolę do odegrania w procesie pomocy zarówno dzieciom, jak i ich rodzicom. Empatia nauczyciela, życzliwość i okazanie zrozumienia łagodzą trudne emocje, jakich doświadczają dzieci z mutyzmem. Stosując się do poniższych wskazówek, nauczyciel może budować pomost w relacjach między dzieckiem a rówieśnikami oraz nim samym.

Uznanie faktu, że lęk i inne trudne uczucia są przyczyną mutyzmu, powinno pomóc dorosłym w przełamaniu frustracji wynikającej z kontaktu z dziećmi, które nie mówią.

Motywuj dziecko do komunikacji w pozytywny sposób.

Próby zmuszania dziecka do mówienia mogłyby skutkować jeszcze większym zahamowaniem w kontakcie. Dziecko z mutyzmem wybiórczym ma obniżone poczucie własnej wartości, bardzo chciałoby rozmawiać z innymi, ale paraliżujący lęk ściska mu gardło. Gdy zostanie upewnione, że mówienie nie jest wymagane, może poczuć się swobodniej. Z tego względu ważne jest okazanie zrozumienia i zaakceptowanie, że dziecko potrzebuje sporo czasu, by zacząć mówić. Jednocześnie w porozumieniu z rodzicami oraz terapeutą warto wyznaczać dziecku realistyczne cele. Wymaga to zastanowienia się, co na danym etapie jest poprzeczką, którą dziecko jest w stanie przeskoczyć. 

Buduj pewność siebie dziecka z mutyzmem.

Poprzez mniejsze oczekiwania a większą pomoc pozwalamy dzieciom budować pewność siebie małymi krokami. Aby wzmocnić poczucie własnej wartości dziecka, nauczyciel powinien jak najczęściej chwalić i nagradzać dziecko nawet za najdrobniejsze osiągnięcia edukacyjne. Uśmiechaj się życzliwie i zwracaj większą uwagę, gdy dziecko próbuje czegoś nowego. Pomagaj dziecku rozwijać samodzielność, nie wyręczając go z zadań- staraj się raczej dać mu odpowiednie wskazówki albo zrobić coś z nim wspólnie. Usłysz dziecko ponad jego ciszą, dostrzegając je i okazując empatię.

Rób życzliwe i przyjacielskie komentarze w miejsce zadawania pytań.

Wyczekujące pytania budzą zakłopotanie dziecka, natomiast serdeczne zainteresowanie buduje więź. Nie ignoruj i nie rezygnuj z mówienia do dziecka tylko dlatego, że ci nie odpowie werbalnie. Staraj się ośmielić dziecko do kontaktowania się poprzez gesty i mimikę. Zabranie głosu przez dziecko poprzedza zyskanie pewności siebie w kontaktach społecznych i ożywiona komunikacja niewerbalna.

Pozostawaj w kontakcie z rodzicami dziecka z mutyzmem.

Być może dowiesz się od nich, co jeszcze szczególnego możesz zrobić, by nawiązać lepszy kontakt z dzieckiem. Rozważ włączenie rodziców w niektóre zajęcia- może to stworzyć lepszą płaszczyznę do adaptacji dziecka w warunkach przedszkolnych/szkolnych. Umożliw rodzicom regularną pracę z dzieckiem w godzinach szkolnych na terenie szkoły. Rozmowy dziecka z rodzicami na terenie szkoły mogą odegrać ważną rolę na drodze do zabrania głosu przez dziecko w tym miejscu, już bez obecności rodziców.

 

WŁĄCZANIE DZIECKA W AKTYWNOŚCI SPOŁECZNE

Pomóż dzieciom w braniu udziału w aktywnościach poprzez inne działania niż mówienie. Mogą trzymać jakieś przedmioty, rozdawać pomoce, pokazywać coś, co przyniosły z domu. Posadź dziecko w pierwszym rzędzie, kiedy opowiadasz grupie jakąś historię.

Sprawdzając obecność, pozwól dzieciom wybrać pomiędzy odpowiadaniem a podnoszeniem ręki. Wymyśl niewerbalne gry, aby zachęcić je do interakcji.

Jeśli w szkole są posiłki, pozwól dzieciom wskazywać, co chcą na obiad, jeśli to dla nich łatwiejsze niż mówienie.

Zadbaj o grupę dzieci, które przyjmą dane dziecko do zabawy podczas czasu na zabawy. Należy zachęcić rówieśników do emocjonalnego wsparcia dziecka i przeciwdziałać zachowaniom tyranizującym czy prześmiewczym. Organizuj zabawy w parach i małych grupach (piłka, rymowanki, gimnastyka). Wyznacz kogoś z personelu pomocniczego do dyskretnej opieki, włącz i zachęcaj do zabawy dziecko z mutyzmem wybiórczym, które łatwo może pozostać niezauważone i poczuć się samotne, niechciane lub zaniepokojone.

 

POMOCNE AKTYWNOŚCI I ZABAWY

Zachęcaj dziecko do samoekspresji poprzez działalność artystyczną i angażującą wyobraźnię. Umożliwiają one dziecku wyrażenie emocji w inny sposób niż mówienie.

Zachęć do zabaw wymagających manipulacji oddechem (zdmuchiwanie płomienia świecy, bańki mydlane, itp.) Wszelkie zabawy tego typu rozluźniają mięśnie szczękowo-twarzowe, które u dzieci z mutyzmem wybiórczym są zazwyczaj napięte.

Naśladuj efekty dźwiękowe przy zabawie, zachęcając tym samym dziecko do spontanicznego używania dźwięków. Organizuj zabawy wymagające wydawania dźwięków zwierząt, pojazdów, efektów pogodowych- w ten sposób odwracasz uwagę od komunikacyjnej funkcji języka.

Zainicjuj zabawę w teatr lalkowy lub grę w maskach- dziecko może poczuć się pewniej, wcielając się w jakąś postać i komunikując się z otoczeniem za pomocą np. pacynki.

Zorganizuj grę na instrumentach, komunikację dźwiękową pomiędzy instrumentami, zabawę w orkiestrę z dyrygentem. Zatańcz z dzieckiem przy jego ulubionej muzyce. Zabawy z wykorzystaniem przedmiotów wydających dźwięki rozbudzają dziecko emocjonalnie i zachęcają do wydawania odgłosów w takt instrumentów i muzyki.

Zorganizuj głośne zabawy werbalno-ruchowe, np. stary niedźwiedź mocno śpi, balonik, dwóm tańczyć się zechciało itp. Zabawy, podczas których wszyscy głośno śpiewają, umożliwiają dziecku włączenie się werbalne w „tłumie głosów”, nie zwracając na siebie zbytniej uwagi.

Jeszcze bardziej pomocne są zabawy wymagające mówienia szeptem, np. w głuchy telefon. Dla dziecka z mutyzmem wybiórczym szeptanie jest o wiele łatwiejsze, zwłaszcza gdy może to uczynić spontanicznie w zabawie.

 

Odwiedź dziecko z mutyzmem wybiórczym w jego domu- bezpiecznej dla niego przestrzeni, przynieś mu książkę, puzzle, kolorowe liście. Niektóre dzieci darzą uczuciem zwierzęta domowe. Jest to doskonała okazja do inicjacji rozmowy.

Zdobywaj jak najwięcej wiedzy na temat mutyzmu selektywnego, by rozumieć dzieci z tym zaburzeniem. 

Opisane starania nie stanowią uzdrawiającego antidotum, dziecko z mutyzmem wybiórczym potrzebuje bowiem długofalowej, regularnej pomocy terapeutycznej. Wszelkie wysiłki empatycznego, życzliwego nauczyciela zbliżają jednak dziecko do wyrwania się z „murów ciszy”i dają poczucie, że kolejna osoba słyszy je ponad jego ciszą.

 

 

autor: psycholog dziecięcy – mgr Monika Andrzejewska 

Artykuł chroniony prawami autorskimi przez CTM Spółka z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone.