Nieśmiałość można określić jako odczuwanie dyskomfortu lub inaczej mówiąc zahamowań w kontaktach międzyludzkich. Wiąże się z odczuwaniem lęku, zakłopotania, wstydu oraz bolesnej samoświadomości.
Wiele ludzi odczuwa nieśmiałość. Badania Zimbarda (1994) ujawniają, że 40% ludzi uważa się za nieśmiałych, a aż 80% przyznaje się do nieśmiałości odczuwanej w jakimś okresie życia. Obecnie do tej tendencji może przyczyniać się rozwój technologii umożliwiających wykonanie wielu zadań bez kontaktu z innymi ludźmi oraz wielość urządzeń umożliwiających komunikowanie się wirtualne. Dla części dzieci bardziej atrakcyjne stają się smy, e-maile, komunikatory internetowe niż kontakty twarzą w twarz. To zjawisko oraz sama nieśmiałość to zagrożenie dla słabszego rozwijania przez dzieci umiejętności społecznych. Jak podaje Henderson z Kliniki Nieśmiałości w USA 10 do 20% osób nieśmiałych brakuje umiejętności społecznych co może oznaczać, że nie wiedzą co powiedzieć lub zrobić, jak to zrobić i kiedy najlepiej odpowiedzieć. W zachowaniu dzieci nieśmiałych można zauważyć: małomówność, ciche mówienie, ograniczoną (usztywnioną) mowę ciała lub nienaturalną, trudności z nawiązaniem kontaktu wzrokowego, unikanie spotkań z nowymi ludźmi i wystąpień publicznych. Dzieci nieśmiałe mogą doświadczać objawów fizjologicznych takich jak przyśpieszone bicie serca, pocenie się, drżenie rąk, suchość w ustach. Na poziomie poznawczym nieśmiałość wiąże się z negatywnym myśleniem o sobie i świecie, a także z obwinianiem się. Nieśmiałość może mieć łagodne natężenie i przeminąć lub stać się przewlekłą cechą osobowości prowadzącą do fobii społecznej oraz izolacji społecznej (Henderson, 2008).
Od czego zależy osobowość dziecka?
Badania J. Kagana z Harwardu wskazują na silne biologiczne podłoże nieśmiałości (konkretnie działanie w mózgu ciała migdałowatego oraz hipokampa). Objawy nieśmiałości są więc nierozerwalnie związane z układem nerwowym. Wiedza na temat biologicznych mechanizmów nieśmiałości, pomaga zrozumieć, że dzieci nieśmiałe nie wycofują się z relacji społecznych w sposób zupełnie świadomy. Dzieci te mają potrzeby społeczne i chcą mieć przyjaciół, ale mają problem z zrealizowaniem tych pragnień. Predyspozycje genetyczne nie są jednak wyznacznikiem tego jak ukształtuje się osobowość człowieka. Ogromne znaczenie ma oddziaływanie szeroko rozumianego środowiska (rodzinnego, rówieśniczego, szkolnego), a także własna motywacja. Jak zauważa Strelau (2003) środowisko i czynniki genetyczne odpowiadają w podobnym stopniu za cechy temperamentu.
Czy nieśmiałość wymaga terapii?
Chociaż nieśmiałość nie jest zaburzeniem psychicznym, a jedynie niepatologiczną cechą osobowości, to jednak utrudnia czerpanie pełnej satysfakcji z relacji społecznych, a w przyszłości osiąganie sukcesów szkolnych i zawodowych. Nieśmiałość wiąże się z doświadczaniem przez dziecko trudnych uczuć takich jak zakłopotanie i zażenowanie. Z tego względu wsparcie psychologiczne dla dzieci nieśmiałych jest czymś bardzo cennym. Rodzice dzieci nieśmiałych dzięki wsparciu psychologa, wiedzą co mogą zrobić by pomóc dziecku radzić sobie z obawami i niepokojem, dzięki czemu sami czują się spokojniejsi.
Na czym polegają oddziaływania psychologiczne w przypadku dzieci nieśmiałych?
W przypadku dzieci nieśmiałych wsparcie psychologiczne zazwyczaj przynosi względnie szybkie rezultaty. Dziecko zaczyna rozumieć swoje odczucia, a także poznaje sposoby radzenia sobie z emocjami (lękiem, smutkiem, złością, zdenerwowaniem). W rezultacie coraz lepiej radzi sobie z tymi uczuciami. Gdy dziecko rozwija poczucie własnej wartości oraz pewność siebie, stopniowo coraz śmielej angażuje się w relacje społeczne. W zależności od wieku dziecka terapeuta wprowadza elementy terapii poznawczo- behawioralnej by pomóc dziecku zmienić automatyczne negatywne myśli wywołujące lęk na bardziej zrównoważone myślenie o sobie i innych. Oprócz pomocy psychologicznej dla samego dziecka, bardzo ważne są oddziaływania rodziców, którzy na co dzień mogą rozwijać umiejętności komunikacyjne i społeczne swojej pociechy. W Centrum Terapii Mutyzmu, Nieśmiałości i Lęku przekazujemy rodzicom wiedzę na temat różnych praktycznych sposobów pomagania dzieciom w angażowaniu się w relacje społeczne. Jednym z najlepszych sposobów uczenia się jest modelowanie. Rodzice mogą stać się dla dziecka przykładem otwartości w relacjach społecznych, przejawiania inicjatywy w poznawaniu nowych osób, nawiązywania codziennych rozmów z sąsiadami i innymi ludźmi. Podczas konsultacji rodzicielskich oraz warsztatów dla rodziców zwracamy również uwagę na rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami. W tej dziedzinie także rodzic może stać się dla dziecka modelem nazywania emocji, przyznawania się do takich uczuć jak lęk czy złość, realistycznych oczekiwań wobec siebie, radzenia sobie z porażkami i błędami. Rodzice, którzy akceptują temperament dziecka, ale nie są nadopiekuńczy mogą w wydatny sposób pomóc dzieciom pokonać lęk przed odrzuceniem i ośmieszeniem.
Oprócz terapii indywidualnej oraz różnych form wsparcia przewidzianych dla rodziców, w Centrum Terapii Mutyzmu, Nieśmiałości i Lęku pomagamy dzieciom rozwijać komunikację podczas zajęć grupowych. W kameralnej grupie oraz sprzyjających psychologicznie warunkach dzieciom nieśmiałym łatwiej rozwinąć więzi z rówieśnikami. Jesteśmy zdecydowani udzielać pomocy psychologicznej dzieciom nieśmiałym, aby mogły czerpać pełną radość z relacji z ludźmi, rozwijać przyjaźnie i pewność siebie w sytuacjach społecznych.
Bibliografia
Strelau, J. (2003) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom II.
Henderson, L. (2008) Shyness.
Autorka: mgr Monika Andrzejewska – psycholog dziecięcy
Data publikacji artykułu: 26.07.2013
Artykuł chroniony prawami autorskimi przez CTM Spółka z o.o.