Wiedza pedagogów, lekarzy i psychologów w Polsce  na temat mutyzmu selektywnego wciąż nie jest wystarczająca. Wiele dzieci z mutyzmem selektywnym otrzymuje w wieku przedszkolnym etykietkę nieśmiałych. Konsultację u specjalisty rodzice odkładają się na później z nadzieją, że ich pociecha ”z tego wyrośnie”. Z tych powodów bywa, że mutyzm  diagnozuje się dopiero  w wieku szkolnym lub  u nastolatków. Zaburzenie pojawia się najczęściej między 3- 5 rokiem życia, choć mechanizmy lękowe mogły się rozwijać dużo wcześniej, na przykład już na placu zabaw rodzice mogli obserwować, że ich dzieci niechętnie nawiązywały interakcje z rówieśnikami i nie rozmawiały z nimi.  

W przypadku małych dzieci udzielenie stosownego wsparcia psychologicznego prowadzi zazwyczaj do dużych postępów w rozwoju społecznym i komunikacji.

Dzieci, które nie otrzymały właściwej pomocy w wieku przedszkolnym, rozwijały przez lata nieadaptacyjne sposoby radzenia sobie z lękiem. Milczenie może stać się zakorzenionym nawykiem, który trudno im przezwyciężyć. Im dłużej są pozostawione same sobie, tym  wyraźniej one same oraz ich rówieśnicy przypisują im rolę osoby niemówiącej. Do samego mutyzmu mogą dołączyć inne zaburzenia takie jak fobia społeczna czy depresja. Trzeba pamiętać, że  starsze dzieci z mutyzmem selektywnym oraz nastolatki w przeciwieństwie do kilkulatków, nauczyły się przez lata ukrywać lęk, w związku z tym mogą wyglądać na zrelaksowane choć tak naprawdę nie są. Jednocześnie jako bardzo wrażliwe osoby mogą mieć poczucie porażki w związku z niespełnionymi oczekiwaniami otoczenia. Z tych powodów może dojść do rozwinięcia dużego lęku na samą myśl o spotkaniu z jakimikolwiek specjalistą oraz wysokiego stopnia wyczulenia na najsubtelniejszą presję mówienia. Z łatwością  odszyfrowują  sytuacje, które zostały zaaranżowane aby pomóc im rozwinąć komunikację. Sposób prowadzenia terapii z starszymi dziećmi i nastolatkami musi  uwzględniać  ich dojrzałość i  samoświadomość.  Budowanie motywacji pacjenta jest bardzo ważne w przypadku każdej terapii - w przypadku starszych dzieci i nastolatków  kluczowe. Konieczne jest pokazanie dzieciom i nastolatkom ich osobistego wpływu na przebieg terapii. Czynne zaangażowanie w terapię oraz świadomość posiadania nad nią kontroli obniża lęk. 

Niektóre starsze dzieci i nastolatki mówią w szkole, ale w ograniczony sposób. Chociaż mogą być w stanie odpowiedzieć na pytanie nauczyciela lub rozmawiać z niektórymi rówieśnikami, to jednak  lęk może uniemożliwiać im zadawanie pytań, wyrażanie opinii lub proszenie o pomoc. Mogą stawiać sobie wygórowane wymagania, nie dawać prawa do błędu, szybko popadać w frustrację lub być nieasertywni. Takie dzieci/nastolatkowie potrzebują pomocy w radzeniu sobie z emocjami, uporaniu się z perfekcjonizmem, zbudowaniu pewności siebie oraz rozwinięciu umiejętności społecznych. Z racji większej dojrzałości poznawczej starsze dzieci i nastolatki mogą odnieść większe korzyści z terapii poznawczo-behawioralnej niż małe dzieci. W rezultacie mogą rozwinąć adekwatne, pozytywne myślenie o sobie i swoich możliwościach.

Aby jednak starsze dzieci/nastolatki mogły rzeczywiście rozwinąć komunikację potrzebna jest   współpraca z nauczycielami. Wiele nauczycieli może czuć się sfrustrowanych w kontakcie z dziećmi/nastolatkami z mutyzmem. Rozmowa z terapeutą lub skorzystanie z szkolenia poświęconego zaburzeniom lękowym zazwyczaj sprawia, że nauczyciele czują się spokojniejsi i bardziej kompetentni w kontakcie z dzieckiem/nastolatkiem. Lepsze zrozumienie ucznia i istoty zaburzenia sprawia, że nauczyciel jest w stanie powoli stopniować wymagania dotyczące komunikacji. Pierwsze cele nauczyciela nie powinny ogniskować się wokół mówienia, a raczej lepszego poznania podopiecznego i zbudowania z nim więzi. Dzięki takiemu podejściu uczeń ma szanse na czerpanie satysfakcji z swoich kolejnych postępów, natomiast  nauczyciel zyskanie poczucia zawodowego sukcesu. 

Dobranie odpowiednich form terapii toruje drogę starszym dzieciom i nastolatkom z mutyzmem do stopniowych postępów w komunikacji oraz pokonania lęku.

Autor: mgr Monika Andrzejewska  -psycholog

Data publikacji:2.08.2013 

Artykuł chroniony prawami autorskimi przez CTM Spółka z o.o.  Wszelkie prawa zastrzeżone.