Kto powinien prowadzić terapię mutyzmu? Niektórzy są zdania, że każdy może prowadzić terapię mutyzmu.

Otóż NIE, to co mogą zrobić ważni dorośli dla dziecka (m.in. rodzice, krewni, pedagodzy, logopedzi) to udzielić mu wsparcia i współpracować ze specjalistą w ramach realizacji zaleconych oddziaływań terapeutycznych.
Odpowiedzialność za prowadzenie profesjonalnej terapii (przebieg procesu terapii) dziecka z mutyzmem powinna być scedowana na specjalistę psychologa dzieci i młodzieży, psychoterapeutę.

Dlaczego?

- Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem psychicznym, mieszczącym się wg DSM w kategorii zaburzeń lękowych. Rozpoznanie wymaga przeprowadzenia diagnozy, w tym diagnozy różnicowej, którą zajmują się lekarze psychiatrzy i wyszkoleni psychologowie (najczęściej z doświadczeniem klinicznym).

- Mutyzm stanowi czynnik ryzyka rozwoju i może stanowić podłoże dla wielu powikłań (depresja, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia nerwicowe, zaburzenia opozycyjno-buntownicze). Leczenie profesjonalne jest konieczne.

- Rolą terapeuty jest dobranie odpowiedniego sposobu pracy terapeutycznej. Często w przypadku dzieci z mutyzmem wskazane jest wprowadzenie równoległych i zróżnicowanych form oddziaływań, obejmujących nie tylko dziecko. Terapeuta jest osobą, która proponuje adekwatne zalecenia zgodne z indywidualnymi potrzebami i możliwościami klienta i jego rodziny. Terapia jest procesem długotrwałych oddziaływań psychoterapeutycznych.

- Terapeuta jest koordynatorem oddziaływań, dba o profesjonalny przebieg terapii oraz o wymianę informacji i koordynację oddziaływań.

- Psycholodzy i psychoterapeuci dodatkowo poddają swoją pracę superwizji, której celem jest zapewnienie wysokiej jakości świadczonych usług terapeutycznych. Poddawanie się regularnej superwizji wyróżnia tą grupę specjalistów, pośród innych.

W terapii należy pamiętać, że jest to leczenie multimodalne, długofalowe  i czynnie angażujące rodzinę, szkołę, specjalistów przedszkolnych/szkolnych, lekarza. Nie jest wskazane ograniczanie się do samej farmakoterapii, ponieważ leki nie są w stanie zmienić wszystkich aspektów funkcjonowania dziecka z mutyzmem. Terapię można zakończyć, kiedy nasilenie objawów u dziecka przestaje zakłócać jego funkcjonowanie i dziecko może już sobie poradzić samo. Zadania stawiane dziecku powinny znajdować się w strefie jego aktualnych możliwości, które zmieniają się z wiekiem w toku rozwoju dziecka.

Podstawowe znaczenie ma edukacja rodziny, otoczenia i dziecka na temat natury mutyzmu, wzmocnienie strategii radzenia sobie z problemami związanymi z trudnościami u dziecka, rodziców i nauczycieli. Często konieczna jest zmiana niewłaściwych postaw otoczenia (środowisko domowe, szkoła). Konieczne jest dostosowanie otoczenia i metod dydaktycznych i wychowawczych do specyficznych potrzeb dziecka. Zalecany jest udział w szkoleniach specjalistycznych dla psychologów/pedagogów, a w przypadku rodziców korzystanie z  warsztatów rodzicielskich bądź grupy wsparcia.

Skuteczna terapia wymaga zaangażowania rodziny, gdyż zmiany w sposobie funkcjonowania, zachowania, czy zdrowia jednego członka rodziny niosą za sobą zmiany w całym systemie rodzinnym. Bliscy są niezbędni we wdrażaniu proponowanych technik terapeutycznych przez terapeutę wiodącego, gdyż  są oni specjalistami od własnego dziecka, towarzyszą mu w sytuacjach poza gabinetem w jego naturalnym środowisku, często stają się moderatorami, coachami wspierającymi proces zmian. Biorąc pod uwagę długofalowość terapii, rodzina dziecka z mutyzmem zmaga się z dużym obciążeniem psychicznym (m.in. naciski placówek edukacyjnych) i trudnymi uczuciami (m.in. poczucie bezradności). Oddziaływania rodzicielskie uważamy (CTM) za najskuteczniejsze, a zaangażowanie rodziców jako niezbędne w procesie terapii. Zarazem jednak rodzice dziecka z mutyzmem również potrzebują wsparcia (edukacji na temat problemu, zaleceń) psychologicznego lub psychoterapeutycznego i zasługują na nie. Spotkania z psychologiem/psychoterapeutą lub terapia rodzinna zapewniają całej rodzinie (również rodzeństwu dziecka z mutyzmem) odpowiednią pomoc. 

Wśród metod pracy terapeutycznej m.in. wyróżniamy:

a) psychoedukację na temat objawów mutyzmu, etiologii, przebiegu, rokowania i leczenia (zdjęcie poczucia winy z dziecka i rodziców),

b) naukę specyficznych strategii radzenia sobie z objawami (rodzice, nauczyciele, dziecko),

c) pracę na pozytywnych wzmocnieniach, która zwiększa motywację dziecka oraz przyczynia się do lepszej samooceny,

d) ustalenie systemu zasad postępowania w różnych środowiskach (dom, szkoła, świetlica), dostosowanych do danych trudności i jednocześnie możliwości dziecka.