fbpx Zrozumieć mutyzm wybiórczy/selektywny | CTM Centrum Terapii

Zrozumieć mutyzm wybiórczy/selektywny

"To śliczna 4 letnia dziewczynka, która uwielbia rozmawiać ze swoimi lalkami, ale nie może mówić poza domem.

To uroczy 6 letni chłopiec, który biega hałaśliwie w swoim ogródku, lecz nieruchomieje gdy wchodzi do swojej klasy.

To 11 letnia dziewczynka, która pisze i śpiewa piękne piosenki w domu, ale nie może wydobyć głosu przy nauczycielu i kolegach z klasy.

To 15 letni chłopiec, który kocha komputer, rozrabiający i żartujący z najlepszymi przyjaciółmi, ale który nie może odezwać się do nich w szkole.

chłopiec z mutyzmemTo wrażliwa i spostrzegawcza mała 5 letnia dziewczynka, która mówi swoim rodzicom o wszystkich ekscytujących i zabawnych rzeczach, które chciałaby robić na swoim urodzinowym przyjęciu, ale która nigdy nie powiedziała ani słowa poza domem.

To zabawna 6 letnia dziewczynka, która tańczy i śpiewa w domu, gdy jej rodzina z dumą ogląda występ, ale która staje bez ruchu i nie może wydać dźwięku, gdy jej klasa ma próbę szkolnego występu.

To 9 letni chłopiec głośno wiwatujący, gdy jego ulubiona drużyna hokejowa zdobywa gola, ale który siedzi sam na przyjęciu i odwraca się gdy inne dziecko podchodzi do niego.

To uzdolniona artystycznie 7 letnia dziewczynka, dumna z siebie, gdy pokazuje swoje dzieło rodzinie i dwóm najlepszym przyjaciółkom, ale która nie jest w stanie odezwać się do swoich przyjaciółek w szkole.

Co to jest mutyzm selektywny? To dziecko cierpiące w milczeniu."

Wiersz napisany przez dr Elise Shipon-Blum, lekarza i jednocześnie matkę dziecka z mutyzmem.

Niemal każdy człowiek się czegoś boi. Ludzie cierpią z powodu lęku chociażby przed ciasnymi pomieszczeniami, pająkami, lataniem, wodą czy publicznym przemawianiem. Ludzie ci za wszelką cenę starają się unikać sytuacji, w których musieliby stanąć twarzą w twarz z czymś, co ich przeraża. Im bardziej ich unikają tym bardziej się ich boją. Strach jest naturalną i właściwą reakcją na rzeczywiste zagrożenia, chroni nas przed narażeniem swojego życia na niebezpieczeństwo. Fobie natomiast są przesadzonymi reakcjami na sytuacje, które następnego dnia rano -po wyciszeniu emocjonalnym- nie wydają się już tak straszne. „Myśli katastroficzne rodzą lęk, co prowadzi do unikania pewnych sytuacji, a to z kolei wzbudza jeszcze więcej katastroficznych myśli”, mówi dr Dennis Greenberger, psycholog i profesor psychologii klinicznej na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine. „To błędne koło, które z czasem potęguje strach”. Jeśli znajdziemy się w sytuacji, która nas przeraża możemy poczuć falę gorąca i dreszczy, nasze serce zaczyna bić szybciej, nasze dłonie lub nogi mogą zacząć się trząść, a oddech jest skrócony- w ten sposób organizm próbuje sobie radzić gdy otrzymał z mózgu sygnał o potencjalnym niebezpieczeństwie. 

chłopiec z mutyzmem selektywnymTo wszystko mogą przeżywać dzieci z mutyzmem wybiórczym (nazywanym równiez selektywnym), który jest też pewnym sensie rodzajem fobii. 

Chociaż w bezpiecznym środowisku domowym dziecko może być gadatliwe, roześmiane, a nawet hałaśliwe, to w większości innych miejsc mają uczucie ściśniętego gardła i nie mogą wykrztusić słowa. Reakcja ta jest wynikiem odczuwanego przez dzieci rzeczywistego lęku, który powoduje poczucie bycia ciągle są „na świeczniku”.

Według Jean Jardine Miller, autorki książek o tematyce zaburzeń lekowych, większość dzieci z MS ma genetycznie uwarunkowane predyspozycje do odczuwania niepokoju. Dzieci te mogą wydawać się pozbawione emocji, unikać kontaktu wzrokowego lub stać nieruchomo- taka reakcja może być szczególnie widoczna gdy dziecko z MS widzi nas po raz pierwszy.

Mutyzm wybiórczy nie jest tożsamy z nieśmiałością.

Dziecko z mutyzmem wybiórczym nie musi być nieśmiałe np. w pewnych sytuacjach społecznych chętnie angażuje się w różne zabawy, a nawet je inicjuje- nie może jednak zdobyć się na wydobycie z siebie głosu lub tylko szepcze. Ponieważ mówienie wiąże się z wielkim stresem, dziecko broni się przed nim, komunikując się za pomocą gestów i mimiki.

Chociaż dziecko jest świadome tego, że mówienie umożliwia zawiązanie bliskich relacji to mówienie, a w szczególności rozpoczynanie rozmowy jest niewiarygodnie trudne dla niego.

Z tego powodu dziecko może niechętnie uczestniczyć w różnych zajęciach grupowych, zwłaszcza gdy wiąże się to ze spotkaniem zupełnie nowych osób.

Taka postawa uniemożliwia mu rozwijanie kompetencji społecznych. Takie dziecko może więc stawać się samotne nawet gdy ma nie ma natury samotnika, a wręcz ma potrzeby bycia blisko ludzi i posiadania przyjaciół. Warto jednak wiedzieć, że u dziecka z mutyzmem wybiórczym może zadziałać następujący mechanizm obronny.

Aby uniknąć nieprzyjemnych uczuć jakie niesie ze sobą mówienie i kontakty społeczne z ludźmi, którzy mogą oczekiwać mówienia, dziecko może wmawiać sobie, że wcale nie potrzebuje innych osób i spotkań z nimi. Aby lepiej zrozumieć samą istotę mechanizmu obronnego posłużmy się przykładem palacza, który aby ochronić się przed uświadomieniem sobie zagrożenia jakim są choroby serca i płuc wmawia sobie, że zdrowie nie jest dla niego ważne i „na coś trzeba umrzeć”. Bardzo ważne jest więc docieranie do prawdziwych uczuć i potrzeb dziecka, zanim uwierzy w to co podpowiadają mu jego mechanizmy obronne.

ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA I DIAGNOZOWANIE

Chociaż w ciągu ostatnich 10-lat przeprowadzono na świecie ważne badania, które przyczyniły się do lepszego zrozumienia mutyzmu wybiórczego, to jednak dzieci z tym zaburzeniem są nadal błędnie diagnozowane. Często rodzice dzieci z mutyzmem wybiórczym słyszą, że ich dziecko jest po prostu nieśmiałe i „z tego wyrośnie”. Z drugiej strony brak mówienia przypisuje się opóźnieniu w rozwoju, upośledzeniu w zakresie uczenia się czy autyzmowi. Bywa też, że dzieci z mutyzmem wybiórczym spotyka bardzo niesprawiedliwa ocena, oskarża się je o krnąbrność, zuchwałość czy manipulowanie. Zła diagnoza i wynikające z niej niewłaściwe leczenie prowadzą do tego, że dziecko dorasta, ale nadal nie mówi w określonych środowiskach i nie rozwija umiejętności społecznych. Milczenie staje się uwarunkowanym odruchem, który się pogłębia i jest coraz trudniejszy do wyleczenia. Prawdziwą tragedią jest gdy dzieci z mutyzmem wybiórczym, które intelektualnie funkcjonują w normie rozwojowej, są kierowane na niewłaściwe dla nich zajęcia w szkołach specjalnych. 

Właściwe zrozumienie mutyzmu wybiórczego pozwala dzieciom brać udział w zajęciach przedszkolnych, szkolnych oraz stopniowo coraz bardziej angażować się w relacje społeczne. Kluczem jest wczesne rozpoznanie zaburzenia, ponieważ mutyzm selektywny okazuje się bardziej podatny na terapię we wczesnym stadium. Decydującą rolę odgrywa tu lekarz rodzinny. Kiedy dziecko nie może się do niego odezwać, lekarz powinien ustalić skalę problemu, na jaką występuje on w innych sytuacjach społecznych, zwłaszcza w szkole lub przedszkolu, aby określić czy zaburzenie to nie rozwija się w kierunku mutyzmu selektywnego. Jeśli dowie się, że dziecko potrafi normalnie mówić w komfortowym dla niego otoczeniu (np. w domu), natomiast co najmniej od miesiąca nie rozmawia w określonym otoczeniu (np. w szkole, sklepie) to powinien powiadomić rodziców, że ich dziecko być może cierpi na mutyzm wybiórczy. Musi przy tym jednak być świadomy, że mutyzm wybiorczy nie jest spowodowany zaburzeniami komunikacji takimi jak jąkanie się czy problemy językowe ani nie jest wynikiem opóźnienia rozwoju lub całościowych zaburzeń rozwoju typu autyzm. Gdy lekarz dowiaduje się, że dziecko przed wyjściem do szkoły skarży się na bóle brzucha lub głowy, a żadne badania nie wykazują rzeczywistych patologii zdrowotnych, to powinien rozważyć czy powodem nie są problemy natury psychologicznej. Skargi dziecka na problemy zdrowotne mogą wynikać z prób uniknięcia wyjścia do szkoły i zmierzenia się z sytuacją wywołującą lęk. 

dwóch chłopcówTERAPIA DZISIAJ

Chociaż wielu uważało mutyzm wybiórczy za rzadkie i trudne w leczeniu zaburzenie, to dziś kompetentni terapeuci są przekonani, że można je pokonać gdy traktuje się je jak zaburzenie lękowe. O tym, że można odnieść zwycięstwo nad mutyzmem wybiórczym i nigdy nie jest za późno, przekonuje wypowiedź Audrey Boggs (2007):

Należę do tych szczęśliwców, którzy wiedzą, że milczenie nie musi trwać wiecznie. Tak naprawdę to wszystko: zabieganie o zrozumienie mutyzmu selektywnego, stawanie się specjalistą w dziedzinie leczenie SM, a co ważniejsze – stawanie się pewną siebie i zadowoloną młodą kobietą było napędzane moim własnym procesem pokonywania tego schorzenia. Całe dzieciństwo spędziłam w milczeniu, każdego dnia czułam się nierozumiana. Kiedy dorosłam, w jakiś sposób odnalazłam swój głos i odkryłam swoją misję: muszę używać go, aby pomagać tym, którzy teraz nie mogą mówić. Często opowiadam o moich przeżyciach, aby przekonać innych, że nigdy nie jest za późno na pokonanie SM, choć może się to wydawać niemożliwe. Nie miałabym jednak takich pozytywnych doświadczeń, gdybym nie została „usłyszana” ponad moim milczeniem. Do sukcesu doprowadziło mnie poznanie współczujących ludzi. Na własną rękę nie szukałabym pomocy, ponieważ w ciągu najgorszych lat uważałam, że nie mam do kogo się z tym zwrócić. Myliłam się.”

Każdy kto czuł się w jakimś środowisku inny wie jak bardzo człowiek w takiej sytuacji jest wrażliwy na ocenę innych, krytykę, odrzucenie, jak łatwo poczuć się zranionym. Nic dziwnego więc, że podczas terapii MS bardzo ważne jest budowanie poczucia własnej wartości i pewności siebie w kontaktach społecznych. Innym celem terapii jest pomoc w kontrolowaniu lęku- należy pomóc dziecku w uświadomieniu sobie poziomu lęku. Najważniejszym zaleceniem jest jednak brak nacisku by dziecko mówiło oraz okazywanie zrozumienia dla trudności dziecka. Z uwagi na to, że każde dziecko jest inne, w programie leczenia należy stworzyć indywidualny program terapii uwzględniając elementy terapii behawioralnej i poznawczej oraz podejście psychologiczne. Generalnie terapeuci mutyzmyu wybiórczego są przeciwni używaniu lekarstw, jednak należy je wprowadzić, jeśli sama terapia nie przynosi rezultatu. W większości przypadków mutyzmu selektywnego niepokój spowodowany jest zachwianiem równowagi biochemicznej, dlatego polecane są leki obniżające lęk i tym samym pozwalają ce na to, by terapia zadziałała (2008, Kaakeh Y, Stumpf JL).

Wczesna diagnoza i dobranie właściwej terapii staną się możliwe gdy zwiększy się świadomość społeczna o mutyzmie i wiedza o mutyzmie wybiórczym będzie docierać do lekarzy, nauczycieli i rodziców. Nieleczony bądź niewłaściwie leczony mutyzm selektywny może prowadzić, podobnie jak inne zaburzenia lękowe, do izolacji społecznej, słabych wyników w nauce, samoleczenia lekami, uzależnień, a nawet samobójstw. Proces popularyzowania w Polsce wiedzy o mutyzmie już trwa, ale przebiega powoli. W trudnej sytuacji znajdują się rodzice, którzy mozolnie szukają odpowiednich specjalistów, potrzebują wsparcia i poczucia, że są rozumiani. Dlatego bardzo prosimy wszystkich, którzy chcieliby przyczynić się do ważnego procesu upowszechniania wiedzy o mutyzmie o współpracę. 

Autor: psycholog dziecięcy - mgr Monika Andrzejewska

Bibliografia: 

1. Boggs, A (2007) Commentary on Cho: Long- Term Effects of Selective Mutism Need Not Be Determinal 

2. Miller, J.J. (2004) Children Who Suffer in Silence

3. Kaakeh Y , Stumpf JL .02.2008  Wydział Farmaceutyczny i Pharmaceutical Sciences, Purdue University, West Lafayette, IN, USA. „Leczenie mutyzmu wybiórczego: skupienie na inhibitorach wychwytu zwrotnego serotoniny”

4. http://www.nerwica.com/viewtopic.php?f=19&t=15218

Artykuł chroniony prawami autorskimi przez CTM Spółka z o.o.